در بسیاری از شرکت‌ها و موسسات تجاری، اعضای هیئت مدیره نقش مهم و راهبردی دارند. هیئت مدیره بازوهای مشاوره‌ای و نظارتی شرکت هستند که می‌توانند در حیات یا پیشرفت شرکت نقش اساسی داشته باشند. در کنار وظایف مدیریتی اما، اعضای هیئت مدیره مسئولیت‌هایی در قبال مالیات دارند. مالیات هیئت مدیره یکی از مباحث مهم در قانون پرداخت مالیات‌ها است و عدم رعایت این قانون یا عدم پرداخت به موقع مالیات باعث جرایم سنگین و پیگرد قانونی اعضای هیئت مدیره می‌شود. در این مقاله از آرمیتاتکس قصد داریم در خصوص مبحث مالیات هیئت مدیره، مفاهیم پایه، جزئیات، محاسبه، معافیت‌ها و… توضیحاتی ارائه دهیم:
مفهوم مالیات هیئت مدیره چیست؟
برای بسیاری از سوال مطرح است که تعریف مالیات هیئت مدیره چیست؟ در پاسخ باید گفت منظور مالیاتی است که اعضای هیئت مدیره یک شرکت یا موسسه تجاری، به‌خاطر دریافتی‌های خود مثل: حقوق، پاداش، حق جلسه و … باید پرداخت کنند یا شرکت باید آن مالیات را کسر و پرداخت کند.
در قانون مالیات‌های مستقیم، پرداخت‌هایی که شرکت به اعضای هیئت مدیره دارد، بخشی از حقوق و مزایا تلقی می‌شود. بنابر این پرداختی‌های مذکور مشمول مالیات بر درآمد کارکنان می‌شود. لازم به ذکر است آن بخش از مالیات شرکت که در دوره مدیریت مدیران قطعی می‌شود، ممکن است مسئولیت آن به مدیران دیگر انتقال پیدا کند. با توجه به توضیحات ارائه شده، مالیات هیئت مدیره بر دو نوع خواهد بود:
۱- مالیات تکلیفی یا مالیات بر درآمد هیئت مدیره که می‌بایست از پرداختی کسر شود.
۲- مسئولیت مدیران در پرداخت مالیات شرکت؛ یا به عبارتی مالیات شرکت در دوره مدیریت آنها
اهمیت مالیات هیئت مدیره چیست؟
پرداخت مالیات اعضای هیئت مدیره به چند دلیل دارای اهمیت فراوانی است که در اینجا به آن اشاره می‌کنیم:
ریسک حقوقی و مالی: چنانچه مدیران به قوانین و بخشنامه‌های مالیاتی توجه نکنند، این امکان وجود دارد که به‌صورت تضامنی مورد مطالبه قرار گیرند.
تدابیر مالی شرکت: همه موسسات و شرکت‌ها باید پرداخت مالیات مدیران را پیش‌بینی کرده و آنها را بودجه‌بندی کنند.
شفافیت و اعتماد: انتظار افرادی که در شرکت‌های بزرگ و شرکت‌های بورسی، منفعتی دارند مثل: سهامداران و نهادهای ناظر، این است که پرداخت عمده مدیران و اعضای هیئت مدیره شفاف باشد.
پیشگیری از جرایم مالیاتی: تصحیح پرداختی‌های به تعویق افتاده، تنظیم اظهارنامه دقیق و ارسال به موقع آن کمک می‌کند از جرایم سنگین مالی جلوگیری به عمل آید.
تطبیق با استانداردهای حاکمیت شرکتی: در کشورهای پیشرفته، هیئت مدیره موظف است هزینه‌ها و پاداش‌ها را در چارچوب مقررات مالیاتی و گزارشگری افشا کند.
وظایف و اختیارات هیئت مدیره در شرکت‌ها
در قوانین تجاری ایران، هیئت مدیره شرکت‌ها و موسسات، وظایف متعددی دارند. بخشی از مهمترین مسئولیت‌های هیئت مدیره عبارتند از:
- تعیین خط مشی کلی شرکت
- بررسی و تصویب بودجه و گزارش سالانه
- نظارت بر امور اجرایی و تصمیمات شرکت
- تصمیم گیری در موضوعات مهم مالی و سرمایه گذاری
بر اساس قانون تجارت، شرکت‌ها می‌بایست مدیران را در روزنامه رسمی معرفی کنند. لازم به توضیح است که تمام تغییرات باید آگهی شود. همچنین، هیئت مدیره موظف به رعایت وظایف امانتداری، حسابرسی داخلی، مراقبت و مدیریت منافع شرکت است. وظایف هیئت مدیره در زمینه پرداخت مالیات، شامل این موارد می‌شود:
- تصویب سیاست مالیاتی شرکت
- تعیین مشاور مالیاتی
- اطمینان از تهیه اظهارنامه مالیاتی دقیق
- نظارت بر پرداختی ها به مدیران
رابطه بین شرکت و هیئت مدیره از دید مالیات
از نظر مالیاتی، شرکت‌ها و موسسات تجاری بعد از ثبت به عنوان شخص حقوقی ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد هستند. در این بین مدیران به عنوان اشخاص حقیقی در شرکت دریافتی هایی دارند که مشمول مالیات بر درآمد است. بنابر این بین شرکت و مدیران نوعی رابطه مالیاتی دو جانبه وجود دارد:
- شرکت موظف است هنگام پرداخت به مدیران مالیات تکلیفی را کسر و به اداره مالیات پرداخت کند.
- مدیران موظف‌اند مالیات نهایی خود را محاسبه کرده و در اظهارنامه‌شان منظور کنند.
- اگر مالیات شرکت در دوره مدیریت مدیران قطعی شود، قانون اجازه داده که مدیران مسئول شوند.
انواع پرداخت به اعضای هیئت مدیره
در این بخش به بررسی انواع پرداختی‌ها به اعضای هیئت مدیره و اینکه آیا این پرداختی‌ها مشمول مالیات هستند یا خیر، می‌پردازیم. باید توجه داشت پرداختی به اعضای هیئت مدیره از این چند حالت خارج نیست:
حقوق و مزایا
چنانچه اعضای هیئت مدیره به عنوان مدیر موظف در شرکت مشغول به کار باشند، به عبارتی دارای حق امضا و مسئولیت اجرایی باشند، دریافتی آنها همانند سایر کارکنان مشمول مالیات حقوق خواهد شد. در این مورد کسر مالیات، از پایه حقوق آنها انجام خواهد شد.
پاداش هیئت مدیره
بسیاری گمان می‌کنند که به پاداش‌های سالیانه مالیات تعلق نمی‌گیرد؛ در صورتی‌که پاداش سالانه‌ای که مجمع عمومی تصویب می‌کند جزو درآمد مشمول مالیات مدیر است. سوالی که اغلب کاربران مطرح می‌کنند این است که: آیا پاداشی که تصویب شده را باید خالص به مدیر پرداخت کنیم یا مالیات را از آن کسر کنیم؟ در پاسخ باید گفت به طور معمول باید مالیات از پاداش کسر شود و مقدار خالص به مدیر پرداخت شود. لازم به ذکر است که این امکان وجود دارد، حوزه مالیاتی، پاداشی را که طبق مواد ۱۳۴ و ۲۴۱ قانون تجارت پرداخت شده باشد، غیر قابل قبول تشخیص دهد و مالیات مضاعف وضع کند.
حق جلسه و حق مشاوره
اگر هیئت مدیره عضوی برای حضور در جلسات یا انجام مشاوره دریافت مبلغی داشته باشد، آن پرداخت نیز مشمول مالیات است و شرکت ملزم است مالیات کسر شده را پرداخت کند.
مزایای غیر نقدی
مزایای غیرنقدی که مدیران و اعضای هیئت مدیره دریافت می‌کنند، در صورتی که جنبه درآمدی داشته باشند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم پرداخت شوند، مشمول مالیات حقوق هستند. هرچند ممکن است برخی از این مزایا مانند حق مسکن یا بن بر اساس قانون کار از پرداخت مالیات معاف باشند. در خصوص مزایای غیر نقدی مدیران این نکته مهم باید مدنظر قرار گیرد که هر گونه مزیت غیرنقدی که به عنوان بخشی از درآمد تلقی شود، مشمول مالیات بر درآمد می‌شود.
محاسبه مالیات پرداختی به اعضای هیئت مدیره
بخشی از مالیات هیئت مدیره، محاسبه مالیات پرداختی به اعضای هیئت مدیره است که برای آن باید مراحل زیر طی شود:
۱- تعیین پایه مالیاتی: مجموع حقوق، پاداش، حق جلسه و سایر مزایا
۲- کسر معافیت‌ها و کسورات قانونی
۳- محاسبه مالیات بر درآمد مطابق نرخ ها و جدول مالیاتی
۴- کم کردن مالیات تکلیفی
۵- در صورت باقی مانده، مدیر وظیفه دارد مابه‌التفاوت را در اظهارنامه شخصی خود لحاظ کند.
در این خصوص طرح یک مثال می‌تواند مبحث را شفاف کند. به طور مثال اگر مبلغ پاداش در شرکت تجاری ۱۰۰ میلیون تومان باشد و نرخ مالیات برای مدیر ٪۱۰ باشد، شرکت باید ۱۰ میلیون تومان از آن مبلغ را کسر کرده و به اداره مالیات پرداخت کند. در این صورت ۹۰ میلیون تومان خالص به مدیر پرداخت می‌شود.
همچنین برخی پرداخت‌ها ممکن است از نظر مالیاتی غیرقابل قبول تشخیص داده شوند و نتوان آنها را به عنوان هزینه شرکت محسوب کرد، که باعث افزایش مالیات شرکت می‌شود. در عمل، شرکت‌های تجاری با حسابداران مالیاتی همکاری می کنند تا محاسبات دقیق مالیاتی انجام شود.
مسئولیت تضامنی مدیران نسبت به مالیات شرکت
یکی از مهمترین موارد در مالیات هیئت مدیره، مسئولیت تضامنی است. بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، مدیران شرکت‌ها موظف هستند که به صورت تضامنی با شرکت در برابر مالیات قطعی شده در دوره مدیریت خود مسئول باشند. این مسئله به این معنی است که:
- درصورتی‌که شرکت مالیاتش را به موقع پرداخت نکند، اداره مالیات این اختیار را دارد که از هر یک از مدیران یا تمام آنها مالیات را مطالبه کند.
- مدیری که مالیات پرداخت می‌کند، حق دارد از شرکت طلب بازپرداخت آن را داشته باشد.
- این مسئولیت فقط مربوط به مالیات دوره مدیریت آن ها است و اگر مالیات پس از دوره مدیریت آنها قطعی شود، این مدیران مسئول نخواهند بود.
در ماده ۱۹۸ قانون مالیات‌های مستقیم، قیده شده مدیرانی که مالیات در دوره تصدی ایشان قطعی شود، مسئول هستند. مهم است که مدیران شرکت بدانند حتی اگر عضوی از هیئت مدیره حق امضا نداشته باشد، بازهم ممکن است مسئول مالیاتی شناخته شود. بنابراین مدیران باید در انتخاب سیاست مالیاتی شرکت حساس بوده و کنترل بر عملکرد شرکت داشته باشند تا از مطالبه شخصی مالیات جلوگیری شود.
تفاوت مسئولیت مدیر موظف و غیرموظف در مالیات
ممکن است تصور شود که مدیران غیرموظف (یعنی کسانی که مسئولیت اجرایی فعال ندارند) کمتر در معرض مسئولیت مالیاتی هستند؛ اما قانون ایران برای مالیات تفاوتی بین مدیر موظف و غیرموظف قائل نشده است. یعنی اگر مالیات دوره مدیریت قطعی شود، آنها هم مانند مدیر موظف مسئول خواهند بود، حتی اگر در عمل حقوق ثابت نگرفته باشند. با این حال، برخی رویه‌های قضایی یا بخشنامه ها ممکن است در شرایط خاص تفاوت هایی قائل شوند، اما در کل قانون مالیات های مستقیم چنین تفکیکی اعمال نکرده است.
معافیت‌ها، بخشودگی‌ها و مقررات خاص
در مقررات مالیاتی، بعضی اوقات معافیت‌ها یا بخشودگی هایی پیش‌بینی شده است که ممکن است شامل مدیران نیز شود. به طور مثال:
- معافیت مالیاتی سالانه یا سقف معافیت طبق ماده ۸۴ قانون مالیات های مستقیم
- بخشودگی جرایم مالیاتی در صورت پرداخت به موقع
- تسهیلات ویژه شرکت‌های کوچک یا شرکت‌های تازه تاسیس
اما به دلیل اینکه پرداخت به مدیران در اکثر اوقات در حکم هزینه شرکت نیست، اداره مالیات ممکن است برخی از این پرداخت‌ها را به عنوان هزینه غیر قابل قبول تشخیص دهد و معافیت‌های مدنظر را نپذیرد.
جرایم مالیاتی مرتبط با هیئت مدیره
اگر شرکت یا مدیران آن تخلف کنند، ممکن است جرایم مالیاتی به آن ها تعلق گیرد. برخی از وضعیت هایی که منجر به جریمه می‌شوند عبارتند از:
- تاخیر در پرداخت مالیات
- عدم کسر مالیات تکلیفی از پرداخت به مدیران
- ارائه اطلاعات نادرست در اظهارنامه
- استفاده از منابع شرکت برای پرداخت به مدیران به نحوی که مالیات آن پرداخت نشده باشد
- تصدیع مالیاتی متعدد
در این حالت، سازمان امور مالیاتی یا اداره مالیات ممکن است علاوه بر اصل مالیات، جریمه‌هایی را به مدیران یا شرکت‌ها و موسسات وارد کند. بسته به احکام قانون مالیات‌های مستقیم، ممکن است تخلفات به دیوان عدالت اداری یا مراجع قضایی ارسال شود. همچنین اگر مدیران در تصمیم گیری‌های مالیاتی شرکت دخالت کرده و در کاهش مالیات شرکت نقش داشته باشند، احتمال دارد مسئولیت یا جرائم شخصی آنها به مراتب سنگین‌تر شود.
نکات کاربردی برای مدیران در جلوگیری از ریسک مالیاتی
برای کاهش ریسک های مالیاتی و جلوگیری از جرائم و ضررها، مدیران باید این چند نکته را به خوبی رعایت کنند:
۱- همکاری با حسابدار خبره و استفاده از خدمات حسابداری: فراموش نشود محاسبه مالیات و رعایت مقررات یک تخصص است
۲- پیگیری دقیق اسناد و مستندات شرکت: هر پرداخت به مدیر باید سند و مدرک داشته باشد.
۳- افشای شفاف پرداخت‌ها: در گزارش های مالی شرکت و به ذی‌نفعان.
۴- مراقبت در تعیین پاداش و مزایا: از نظر مالیاتی به گونه‌ای تنظیم شود که اداره مالیات آن را رد نکند.
۵- بررسی بخشنامه ها و تفسیر های جدید سازمان امور مالیاتی: گاهی تصویب بخشنامه‌ای جدید ممکن است شرایط را تغییر دهد.
۶- پیش‌بینی ذخیره مالیاتی: شرکت‌ها و موسسات تجاری بهتر است در بودجه مالیاتی خود ذخیره‌ای برای پرداخت احتمالی مالیات و جرایم داشته باشند.
۷- بررسی دوره کاری مدیران: چنانچه تغییری در هیئت مدیره رخ می‌دهد، باید مطمئن شد که مسئولیت مالیاتی دوره مدیریت قبلی منسجم باشد.
پرسش‌های متداول
آیا پرداخت پاداش هیئت مدیره باید خالص باشد یا از آن مالیات کسر شود؟
به طور معمول باید مالیات تکلیفی از پاداش کسر شود و سپس مبلغ خالص به مدیر پرداخت شود.
آیا مدیران غیرموظف هم مسئول پرداخت مالیات هستند؟
قانون مالیات‌های مستقیم بین مدیر موظف و غیرموظف تفاوتی برای مسئولیت مالیاتی قائل نشده است.
آیا امکان بخشودگی جرایم مالیاتی برای مدیران وجود دارد؟
بله، در شرایطی که شرکت از معافیت استفاده کند یا بخشودگی جرایم قانونی ارائه شود.
اگر عضو هیئت مدیره حق امضا نداشته باشد، آیا مسئول مالیاتی است؟
بله، نداشتن حق امضا مانع مسئولیت مالیاتی او نمی‌شود.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
مبحث مالیات هیئت مدیره یک حوزه پر اهمیت و ترکیبی بین حقوق، حسابداری و مالیات است. مدیران شرکت‌ها و اعضای هیئت مدیره باید بدانند که پرداخت‌هایی که به آنها می‌شود اغلب مشمول مالیات خواهند بود. همچنین شرکت موظف است مالیات تکلیفی را کسر کرده و پرداخت کند.در این مقاله از آرمیتاتکس به جزئیات مالیات هیئت مدیره، نحوه محاسبه، قوانین و معافیت‌های پرداختیم. اگر در این خصوص نکته و یا سوالی داشتید با ما درمیان بگذارید.
