بازنشستگان بعد از اتمام دوران کار، مشغول به فعالیت‌های متنوعی می‌شوند و معمولا از مسائل قانونی و مالیاتی غافل می‌مانند. یکی از این موارد، مالیات حقوق است. بسیاری از افراد این سوال را دارند که آیا از حقوق بازنشستگان مالیات گرفته می‌شود؟ یا اصولا حقوق بازنشستگی مشمول مالیات می‌شود؟ اطلاع از قوانین کلی مالیات حقوق بازنشستگان و جزئیات آن می‌تواند بازنشستگان و خانواده‌های آنها را از مشکلات حقوقی دور نگه دارد. در این مقاله از آرمیتاتکس قصد داریم مهمترین و جدیدترین قوانین و نکات درباره مالیات بر حقوق مستمری‌بگران و بازنشستگان را شرح دهیم.
مفهوم حقوق بازنشستگی
تمام کارمندان و کارگرانی که در دوران کاری خود تحت پوشش بیمه صندوق بازنشستگی کشوری، لشکری، تامین اجتماعی یا سایر صندوق‌ها بوده‌اند، بعد از بازنشسته شدن، ماهانه از این نهادها حقوق دریافت می‌کنند. مبلغ دریافتی ماهانه هر بازنشسته با توجه به نوع بیمه، محل کار، سال کار و برخی فاکتورهای دیگر تعیین می‌شود.
بخش‌های مهم حقوق بازنشستگی
حقوق و مزایای بازنشستگان از چند بخش اصلی تشکیل شده که در همه آنها یکسان است. ساختار کلی حقوق بازنشستگان به شکل زیر است:
- حقوق پایه یا مستمری اصلی
- فوق‌العاده‌ها و مزایای مستمر (حق اولاد و عائله‌مندی، سنوات خدمتی و…)
- افزایش‌های سالانه ( به درصد یا بر اساس نرخ تورم)
- مزایای رفاهی و کمک‌های غیرمستمر (عیدی، سبد کالا، کمک هزینه درمان)
- وام‌های قرض‌الحسنه و تسهیلات رفاهی
- بیمه درمان و تکمیلی
مالیات حقوق بازنشستگان چیست؟
با توجه به اینکه بسیاری از مشاغل مالیات بر درآمد دارند و صاحبان کسب و کار بر اساس میزان درآمد خود مالیات می‌پردازند، برخی تصور می‌کنند که از حقوق بازنشستگی هم باید مالیات کسر شود. در صورتی‌که با توجه به قوانین فعلی و عادی جاری در نظام مالی و بازنشستگی، حقوق بازنشستگی در ایران از پرداخت مالیات معاف است و هیچ نوع مالیاتی از آن کسر نمی‌شود. همچنین مستمری صندوق بازنشستگان کشوری، تأمین اجتماعی و سایر صندوق‌های بازنشستگی را می‌توان از موارد مشمول مالیات بازنشستگان دانست.
متن قانون معافیت مالیات حقوق بازنشستگان
برخی از بازنشستگان و فعالان حوزه قانون، علاقه‌مند به مطالعه متن قانون معافیت مالیاتی حقوق بازنشستگان هستند. در بند ۵ ماده ۹۱ قانون مالیات مستقیم، قید شده درآمد ناشی از «حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده» را از پرداخت مالیات بر درآمد، معاف می داند.
تفاوت مالیات حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی، کشوری و لشکری
قانون معافیت مالیاتی بازنشستگان برای تمام افراد بازنشسته عمومیت دارد؛ به این معنی که بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشوری، لشکری و تامین اجتماعی، همچنین بازنشستگان سایر صندوق‌ها هم به تبعیت از قانون، معاف از مالیات هستند.
در برخی موارد این تصور وجود دارد که فرد شاغل با افزایش سن یا سابقه کار با تخفیف مالیاتی روبه‌رو خواهد بود؛ در صورتی‌که قانون مالیات چنین امتیازی قائل نشده و فقط حقوق بازنشستگی را معاف از پرداخت مالیات تشخیص داده است.
مالیات شغل دوم بازنشستگان
حقوق بازنشستگی به تنهایی کفاف امورات بسیاری از بازنشستگان را نمی‌دهد، به همین خاطر آنها مجبور به انجام فعالیت‌های دیگری شده و در کسب و کارهای متناسب با مهارت خود، مشغول به کار می‌شوند. در این موارد این سوال مطرح است که مالیات حقوق بازنشستگان شاغل چطور محاسبه می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید وضعیت شغل دوم فرد بازنشسته مشخص شود:
استخدام رسمی
برخی از بازنشستگان در موارد خاص دوباره جذب شرکت‌های دولتی می‌شوند و یا به صورت رسمی در شرکت‌های خصوصی فعالیت می‌کنند. در این موارد کارفرما باید مالیات حقوق را بر اساس سقف معافیت و جدول پلکانی محاسبه کند. اگر این کار، شغل اصلی باشد، از معافیت ماهانه ۲۴ میلیون تومان (در سال ۱۴۰۴) بهره‌مند می‌شود و اگر غیراصلی محسوب گردد، بدون معافیت (یا با محدودیت معافیت) مالیات کامل محاسبه می‌شود.
فعالیت‌های پیمانکاری یا پروژه‌ای
در بسیاری از قراردادهای پیمانکاری، درصدی از مبلغ قرارداد به‌عنوان مالیات مقطوع کم شده و به اداره مالیات پرداخت می‌شود. نکته مهم اینکه که ممکن است در برخی موارد شخص پیمانکار (بازنشسته) ملزم به ارائه دفاتر و پرداخت مالیات بر درآمد باشد.
سایر منابع درآمدی
اگر فرد بازنشسته به هر نحوی در جایی سرمایه‌گذاری کرده، باید نسبت به قرارداد اولیه و شرایط سرمایه‌گذاری و برداشت سود، آگاهی کامل داشته باشد. چنانچه سود بازنشسته در پروژه‌ای باشد که معافیت مالیاتی نداشته یا نرخ صفر ندارد، مالیات آن بر اساس مقررات جاری دریافت می‌شود.
معافیت مالیاتی پایه ۱۴۰۴
بر اساس ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم، سقف معافیت پایه مالیات حقوق در سال ۱۴۰۴ برابر با ۲۸۸ میلیون تومان در سال (ماهانه ۲۴ میلیون تومان) تعیین شده است. اگر مجموع دریافتی حقوق فرد در محل کار از این مبلغ در ماه فراتر رود، مازاد آن طبق جدول پلکانی همان سال، مشمول مالیات خواهد بود.
باید توجه داشت هریک از مؤدیان مالیاتی، فقط در یک محل اشتغال می‌توانند از این معافیت استفاده کنند و درآمد سایر محل‌های کاری (شغل‌های غیراصلی)، مشمول مالیات می‌شود یا طبق تبصره ماده ۸۶، با نرخ مقطوع ۱۰ درصد حساب خواهد شد.
جدول مالیات حقوق ۱۴۰۴
در این جدول معافیت سالانه و ماهانه حقوق و همچنین میزان مالیات بر درآمد شاغلین مشخص شده است:
| ردیف | مبلغ حقوق ماهانه (میلیون تومان) | مبلغ حقوق سالانه (میلیون تومان) | درصد مالیات |
| ۱ | تا ۲۴ | تا ۲۸۸ | معاف |
| ۲ | از ۲۴ تا ۳۰ | از ۲۸۸ تا ۳۶۰ | ۱۰ |
| ۳ | از ۳۰ تا ۳۸ | از ۳۶۰ تا ۴۵۶ | ۱۵ |
| ۴ | از ۳۸ تا ۵۰ | از ۴۵۶ تا ۶۰۰ | ۲۰ |
| ۵ | از ۶۰ تا ۶۶ | از ۶۰۰ تا ۷۹۲ | ۲۵ |
| ۶ | مازاد بر ۶۶ | مازاد بر ۷۹۲ | ۳۰ |
مالیات درآمد تدریس و مشاوره بازنشستگان
برخی از بازنشستگان به خاطر تجربه، دانش و مهارت بالایی که در کار خود کسب کرده‌اند، در این دوران به تدریس یا مشاوره روی می‌آورند. این سوال وجود دارد که آیا حق‌التدریس یا حق‌المشاوره بازنشستگان مشمول مالیات می‌شود؟ با توجه به تبصره ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم که حق‌المشاوره، حق‌التدریس، حق‌التحقیق، حق پژوهش و مواردی از این دست را با نرخ ۱۰ درصد مقطوع، مشمول مالیات می‌داند، بازنشستگانی که در چنین موقعیت‌هایی مشغول به فعالیت هستند هم باید مالیات پرداخت کنند.
مالیات حقوق بازنشستگان چند شغله
بازنشستگان در مواردی بعد از دوره بازنشستگی، در بیش از یک شغل مشغول به فعالیت می‌شوند. برخی از آنها یک شغل اصلی دارند و همزمان در یک یا چند شغل دیگر هم حضور پیدا می‌کنند.
شغل اصلی بازنشسته
محل کاری که فرد بازنشسته در آن، رابطه استخدامی رسمی دارد و به صورت قانونی مشمول کسر بیمه و مالیات می‌شود، شغل اصلی به حساب می‌آید.
شغل غیر اصلی بازنشسته
اگر فرد بازنشسته در چند محل مشغول به کار باشد، فقط در یک محل از معافیت مالیاتی ماده ۸۴ برخوردار می‌شود؛ این محل همان شغل اصلی بازنشسته خواهد بود. سایر محل‌های کار فرد بازنشسته، به عنوان غیر اصلی محسوب می‌شوند. در محل‌های غیر اصلی، مالیات بر درآمد به صورت کامل اعمال خواهد شد.
محاسبه مبلغ مالیات حقوق بازنشستگان ۱۴۰۴
بازنشستگانی که شغل دوم دارند و یا چند شغله هستند، می‌توانند میزان مالیات پرداختی خود را محاسبه کنند. بر اساس جدول بالا، درآمد بالای ۲۴ میلیون تومان در ماه مشمول مالیات است. باید توجه داشت میزان درآمد اضافه بر۲۴ میلیون تومان باید به صورت پلکانی مورد محاسبه قرار گیرد.
به طور مثال: اگر شخصی ماهانه ۳۸ میلیون تومان حقوق دریافت کند، تا سقف ۲۴ میلیون تومان از مالیات معاف است؛ از ۲۴ تا ۳۰ میلیون تومان مشمول ۱۰ درصد مالیات؛ و از ۳۰ تا ۳۸ میلیون تومان مشمول مالیات ۱۵ درصدی می‌شود. بدین ترتیب مالیات نهایی او به شکل زیر محاسبه و برابر ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد شد:
( ۶،۰۰۰،۰۰۰ * ۱۰%) + ( ۸،۰۰۰،۰۰۰ * ۱۵%) = ۱،۸۰۰،۰۰۰
مالیات درآمد اجاره املاک بازنشستگان در سال ۱۴۰۴
شرایط مالیات بازنشستگان در صورت اجاره املاک متفاوت است. بر اساس ماده ۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر بازنشسته‌ای، به‌جز مستمری خود، هیچ درآمد دیگری نداشته باشد و تنها منبع درآمد او اجاره یک واحد مسکونی باشد، طبق بودجه ۱۴۰۴ می‌تواند تا سقف معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مشاغل (۲،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال) از مالیات بر اجاره معاف شود.
علاوه بر این، در حوزه اجاره ملک یا آپارتمان مسکونی، طبق قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط، واحدهای مسکونی با زیربنای مفید تا ۱۵۰ متر در تهران و تا ۲۰۰ متر در سایر شهرها از پرداخت مالیات بر اجاره معاف هستند. این معافیت به‌شرطی قابل اعمال است که فقط «یک واحد مسکونی» متعلق به مالک بوده و با کاربری اجاره سکونتی استفاده شود؛ مالکینی که بیشتر از یک ملک دارند و یا دارای ملک‌های تجاری هستند، باید مالیات پرداخت کنند.
نکته مهم اینکه:
اگر فرد بازنشسته، علاوه‌بر اجاره ملکی که متراژ بالایی دارد، درآمد دیگری هم داشته باشد و مجموع درآمد سالیانه‌اش از سقف ۲۸۸ میلیون تومان عبور کند، مشمول مالیات اجاره خواهد شد.
ارسال لیست مالیات حقوق دوم بازنشستگان
مودیان مالیاتی بر اساس ابلاغیه سازمان امور مالیاتی، موظف هستند که لیست مالیات حقوق و درآمد را به صورت ماهیانه ارسال کنند. مودیان باید به فاصله یک ماه بعد از ارسال لیست حقوق، لیست جدید را همراه با جزئیات کارکرد و حقوق دریافتی هر کارمند یا کارگر به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.
مودیان همچنین بر طبق لیست مالیات حقوق، مالیات قانونی کسر شده از کارگران و کارمندان را باید به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند. لیست مالیات حقوق شغل اصلی و فرعی بازنشستگان به عنوان کارمندان محلی که در آن مشغول به کار هستند هم به همین شکل ارسال می‌شود.
راه حل برگشت مالیات حقوق بازنشستگان بعد از کسر اشتباه
برای برخی از بازنشستگان به دلیل اطلاعات غلطی که در مورد آنها در اسناد وجود داشته، مالیات در نظر گرفته شده است. سوال آنها این است که حالا چطور می‌توان مبلغ مالیات اشتباهی را پس گرفت؟ در پاسخ باید گفت اگر به اشتباه از مستمری بازنشسته یا اجاره معاف او، مالیاتی کسر شود، امکان بازگشت یا استرداد مبلغ وجود دارد. برای این کار بازنشسته باید به اداره امور مالیاتی مراجعه نموده و مدارک خود را ارائه دهد. این مدارک عبارتند از: حکم بازنشستگی، فیش حقوقی، سند مالکیت ملک و…
در صورت اثبات اشتباه، اداره مالیات موظف به بازگرداندن مبلغ مالیات به فرد بازنشسته خواهد بود. همچنین در صورت اختلاف، فرد می‌تواند موضوع را به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع دهد. استفاده از خدمات دفاع مالیاتی موسسات حقوقی مجرب می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
نتیجه‌گیری
بازنشستگان در طی دوران بازنشستگی با شرایط متفاوتی امورات خود را می‌گذرانند. برخی از آنها دوباره جذب کار شده و برخی دیگر حتی دو یا چند شغل را می پذیرند. بازنشستگانی هم هستند که به مشاوره یا تدریس پرداخته و کسب درآمد می‌کنند. در همه این موارد، مالیات و قوانین مربوطه باید در نظر گرفته شود. در آرمیتاتکس نکات مهم و مفیدی علاوه بر مفهوم مالیات حقوق بازنشستگان در زمینه حقوق و خدمات مالیاتی برای مطالعه و کسب آگاهی وجود دارد. چنانچه سوال یا نظری در همین خصوص داشتید با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
آیا پاداش پایان خدمت بازنشستگی مشمول مالیات است؟
بر اساس قوانین پاداش پایان خدمت از پرداخت مالیات معاف است.
معافیت مالیاتی بازنشستگان ایثارگر، جانباز یا دارای معلولیت چگونه است؟
بر اساس ماده ۵۶ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، تمامی حقوق و مزایای شغلی جانبازان، آزادگان و شاهد که حداقل ۱۲ ماه سابقه حضور در جبهه دارند، از پرداخت مالیات معاف هستند.
آیا مالیات حقوق بازنشستگان دولتی و غیر دولتی متفاوت است؟
قانون مالیات حقوق بازنشستگان، بین بازنشستگان دولتی و بخش خصوصی تفاوتی قائل نیست و همه از پرداخت مالیات معاف هستند.
