مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت‌های بورسی و غیر بورسی

برای فعالان بازار بورس و سرمایه اطلاع از قوانین جاری در این حوزه اهمیت زیادی دارد. مالیات نقل و انتقال سهام، یکی از مهمترین مفاهیم حوزه سرمایه‌گذاری در بازار بورس و سرمایه است. برای افرادی که تازه در این حوزه ورود پیدا کرده‌اند این سوال مطرح است که مالیات فروش سهام چطور محاسبه می‌شود؟ ما در این مقاله از آرمیتاتکس جزئیات مالیات نقل و انتقال سهام را بررسی کرده و نحوه محاسبه و پرداخت آن را شرح داده‌ایم؛ با ما همراه باشید. 

تعریف مفهوم مالیات نقل و انتقال سهام

برای علاقه‌مندان به این حوزه و کسانی قصد ورود به بازار بورس و سهام را دارند، سوال مهم این است که مالیات نقل و انتقال سهام چیست؟ در پاسخ باید گفت هرگونه نقل و انتقال سهام در شرکت‌های سهامی خاص مشمول مالیات می‌شود. پرداخت این مبلغ این مالیات بر طبق قوانین، الزام‌آور است و در صورت عدم پرداخت، فرد مشمول جرائم مالی می‌شود. 

تفاوت مالیات نقل و انتقال سهام با مالیات‌های دیگر

مالیات نقل و انتقال سهام بر اساس قانون از نوع مالیات‌های مستقیم شناخته شده و محاسبه می‌شود. این مالیات با توجه به اینکه نرخ ثابتی دارد و با سود و ضرر حاصل از انتقال ارتباطی پیدا نمی‌کند، یک مالیات مقطوع به حساب می‌آید.

مالیات نقل و انتقال بر اساس ارزش اسمی یا معاملاتی سهام تعیین می‌شود، درست بر خلاف مالیات‌های دیگر این حوزه مثل ارزش افزوده، عملکرد یا مالیات بر دارایی که بر مبنای ارزش‌گذاری دوره‌ای محاسبه شده و متغیر هستند.

مفهوم مقطوع بودن مالیات نقل و انتقال سهام

مفهوم مقطوع بودن مالیات نقل و انتقال سهام چیست؟ مالیات نقل و انتقال سهام مقطوع است؛ به این معنی که بعد از پرداخت این مالیات، فرد از پرداخت مالیات‌های دیگر، مثل مالیات درآمد حاصل از فروش، معاف می‌شود. 

پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام بر عهده کیست؟

این سوال مطرح است که چه کسی باید مالیات نقل و انتقال سهام را پرداخت کند؟ این مالیات به لحاظ نحوه پرداخت، تکلیفی است؛ به این معنی که پرداخت آن، به نیابت از مودی، توسط شخص دیگری، انجام می شود.

پرداخت مبلغ این مالیات، وظیفه فرد انتقال دهنده سهام است. این مورد بر اساس ماده ۱۴۳ در قانون تعیین شده است. البته باید توجه داشت در شرکت‌های سهامی بورسی، این کارگزاران بورس هستند که مبلغ مالیات انتقال دهنده سهام را به سازمان امور مالیاتی واریز می‌‌کنند. این مالیات در شرکت‌های غیر بورسی هم توسط شخص انتقال دهنده به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود.

انواع مالیات نقل و انتقال سهام

در دو شرکت‌های بورسی و شرکت‌های غیر بورسی، مالیات نقل و انتقال سهام وجود دارد. وضعیت مالیات برای نقل و انتقال سهام در هر کدام این شرکت‌های به این صورت خواهد بود:

نرخ مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت‌های بورسی 

بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، در سهام شرکت‌های که در بورسی اوراق بهادار حضور دارند به همراه سایر اوراقی که در بورس معامله می‌شود، از هر نقل و انتقال سهام، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد (۰.۵٪) ارزش فروش سهام، وصول می‌شود. 

در این خصوص کارگزاران بورس باید، نرخ مالیات مشخص شده را در هر نقل و انتقال از شخص انتقال دهنده اخذ کرده و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند. لازم به ذکر است ۱۰ روز بعد از تاریخ انتقال، رسید به همراه تعداد و مبلغ فروش سهام، باید به اداره امور مالیاتی ارسال شود. 

نرخ مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت‌های غیر بورسی

 بر اساس قانون، در شرکت‌های بورسی، هر نقل و انتقال سهام، شامل سهم الشرکه شرکا و حق تقدم سهام، مشمول پرداخت مالیات مقطوعی به میزان ۴ درصد ارزش اسمی سهام است. ابر طبق آنچه درباره مقطوع بودن مالیات نقل و انتقال سهام گفته شد، مبلغی مازاد بر آن به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال اخذ نخواهد شد.

نرخ مالیات نقل و انتقال سهام

انواع مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت سهامی خاص، متنوع هستند. در این جدول به بررسی این مالیات‌ها و نرخ آنها پرداخته‌ایم: 

محاسبه مالیات نقل و انتقال سهام

بر طبق آنچه گفته شد ماده ۱۴۳ قانون، میزان مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت‌های بورسی و فرابورسی مشمول مالیات مقطوع نیم درصد (۰.۵٪) می‌داند. همچنین مالیات نقل و انتقال در شرکت‌های غیر بورسی، ۴٪ ارزش اسمی سهم در زمان انتقال خواهد بود. بر این اساس محاسبه مالیات نقل و انتقال را در دو شرکت بورسی و غیر بورسی را با دو مثال متفاوت انجام می‌دهیم:

به طور مثال اگر فردی ۱۰,۰۰۰ سهم از یک شرکت بورسی رو با قیمت هر سهم ۲,۰۰۰ تومان بفروشد:

مبلغ کل فروش = ۱۰,۰۰۰ × ۲,۰۰۰ = ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

(مالیات نقل و انتقال در شرکت‌های بورسی) ۱۰۰,۰۰۰ تومان = ۰.۵٪ × ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ 

اگر فردی در یک شرکت غیر بورسی به میزان ۵۰۰ سهم به ارزش اسمی هر سهم ۱,۰۰۰ تومان داشته باشد، برای انتقال این سهم‌ها به فرد دیگر باید میزان مالیات را بر این اساس محاسبه کند:

ارزش اسمی کل سهام = ۵۰۰ × ۱,۰۰۰ = ۵۰۰,۰۰۰ تومان

(مالیات نقل و انتقال در شرکت‌های غیر بورسی) ۲۰,۰۰۰ تومان = ۴٪ × ۵۰۰,۰۰۰  

تفاوت مالیات سهام بورسی و غیر بورسی

برای بسیاری از فعالان بازار سهام این سوال مطرح است که علاوه بر میزان مالیات نقل و انتقال، اصولا فرق بین مالیات سهام در شرکت‌های بورسی و غیر بورسی چیست؟ 

همانطور که پیشتر ذکر شده مالیات نقل و انتقال در شرکت‌های بورسی کمتر است. این میزان به دلیل شفافیت در معاملات شرکت‌های بورسی است. اما شرکت‌های غیر بورسی، نرخ مالیات به دلیل نبود بازار شفاف و قیمت‌گذاری مشخص، ممکن است بالاتر باشد. به طور معمول در این نوع معاملات، برای جلوگیری از تخلفات و فرارهای مالیاتی، نظارت دولت و سازمان‌های نظارتی هم سخت‌تر می‌شود. 

چه کسانی موظف به پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام هستند؟

بعد از محاسبه و میزان مالیات‌ نقل و انتقال سهام در شرکت‌های مختلف، حالا باید دید پرداخت مالیات نقل  و انتقال سهام بر عهده کیست؟ بر اساس تبصره ۱ ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام بر‌عهده انتقال دهنده سهام است. بر این اساس در شرکت‌های بورسی، مبلغ مالیات انتقال دهنده سهام از طریق کارگزاران بورس واریز می‌‌شود و در شرکت‌های غیر بورسی، مبلغ این مالیات توسط شخص انتقال دهنده به حساب سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.

مالیات بر ارث سهام عدالت

برای خانواده متوفیان ممکن است این سوال وجود داشته باشد که مالیات سهام عدالت برای افراد فوت شده، چنانچه دارای سهام عدالت باشند، چگونه خواهد بود؟ در پاسخ باید گفت وراث باید، مالیات بر ارث سهام عدالت را بپردازند تا بتوانند، نسبت به انتقال سهام عدالت فرد فوت شده به نام خود، اقدام کنند. در حال حاضر، وضعیت مالیات بر ارث سهام عدالت متوفی، به شرح زیر است:

• برای طبقه اول وراث، ٪۶ ارزش اسمی سهام

• برای طبقه دوم وراث، ٪۱۲ ارزش اسمی سهام 

• برای طبقه سوم ٪۲۴ ارزش اسمی سهام

مالیات نقل و انتقال سهام چطور باید پرداخت شود؟

به طور معمول پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام از انجام معامله و پس از ثبت رسمی تغییرات در مالکیت سهام انجام می‌شود. این نوع مالیات از طریق دفاتر رسمی دولتی، بورس‌ها یا دفاتر ثبت شرکت‌ها پرداخت می‌شود. در موارد بسیاری این خریدار یا فروشنده سهام است که باید با توجه به سهم خود از معامله، مالیات معین شده را پرداخت کند. برای پرداخت مالیات، باید مدارک مربوط به نقل و انتقال سهام ارائه شود. در بسیاری موارد، مدارک شامل قرارداد معامله، گواهی‌های پرداختی و مستندات مربوط به قیمت‌گذاری سهام هستند. 

طی بخشنامه‌ای که در تاریخ هجده آذر ماه سال ۱۴۰۲ از سوی سازمان امور مالیاتی کشور صادر شد، پرداخت‌ الکترونیکی مالیات نقل و انتقال سهام از طریق درگاه ملی خدمات‌ الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی my.tax.gov.ir امکان پذیر شده است. افرادی که قصد پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام را دارند، می‌توانند با مراجعه به این سامانه و وارد کردن نام کاربری و رمز ورود، مبلغ مالیات را پرداخت کنند.

جرایم عدم پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام

مالیات نقل و انتقال سهام باید در موعد مقرر و به میزان  مشخص شده پرداخت شود؛ در غیر این صورت اداره ثبت شرکت‌ها، نقل و انتقال سهام را به رسمیت نشناخته و عملا انتقال سهام امکان‌پذیر نخواهد بود.

اگر دفاتر اسناد رسمی در زمان نقل و انتقال سهام، گواهی مفاصا حساب مالیاتی را دریافت نکنند، سردفتر اسناد رسمی و همینطور مودی مشمول جریمه ۲۰ درصدی از مبلغ سهام منتقل شده خواهد بود و در صورت تکرار مجازات حبس تعزیری درجه ۶ برای سردفتر در نظر گرفته شده است. به طور کلی خدمات اظهارنامه مالیاتی که برخی از شرکت‌های مشاوره‌ای مجرب ارائه می‌دهند، مانع از بروز جرایم و ضررهای احتمالی می‌شود.

جدیدترین تغییرات در مالیات نقل و انتقال سهام

با توجه به شرایط اقتصادی و برخی عوامل دیگر، این امکان وجود دارد که از طریق بخشنامه‌ها یا تصویب قوانین جدید، تغییراتی در نحوه پرداخت یا میزان مالیات‌های. نقل و انتقال سهام انجام شود. سرمایه‌گذاران و افرادی که قصد نقل و انتقال سهام دارند، باید از جدیدترین تغییرات قانونی اطلاع کافی داشته باشند. این آگاهی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در برابر تغییرات قوانین، بهترین تصمیمات مالی را اتخاذ کنند و از جرایم احتمالی و مشکلات قانونی جلوگیری کنند. علاوه بر این بهره‌گیری از مشاوره مالیاتی شرکت‌ها یا اشخاص معتبر هم می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.

نتیجه‌گیری

برای فعالان حوزه سهام، اطلاع از مالیات نقل و انتقال سهام و قوانین و محاسبات آن اهمیت بالایی دارد. فروشنده سهام اگر به قوانین مالیاتی اشراف نداشته باشد ممکن است در اثر عدم پرداخت به موقع، مشمول جرایم مالیاتی شود. در این مقاله از آرمیتاتکس، تمام جوانب موضوع مالیات در نقل و انتقال سهام، اعم از شرکت‌های بورسی و غیر بورسی را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

سؤالات متداول

آیا می‌توان مبلغ مالیات نقل و انتقال سهام را آنلاین پرداخت کرد؟
بله؛ از طریق سایت my.tax.gov.ir قابل پرداخت است.

مالیات نقل و انتقال سهام در شرکت‌های سهامی خاص چگونه است؟

مالیات نقل و انتقال سهام این شرکت‌ها توسط فروشنده یا توسط کارگزاری به نیابت از فروشنده، به سازمان امور مالیاتی، پرداخت می‌شود.